Wiele kobiet przechodzących przez menopauzę poszukuje naturalnych sposobów na złagodzenie objawów, takich jak uderzenia gorąca, wahania nastroju, bezsenność czy suchość pochwy. Zioła stanowią jedną z najstarszych form wspierania kobiecego zdrowia hormonalnego i cieszą się rosnącym zainteresowaniem wśród osób unikających hormonalnej terapii zastępczej (HTZ). Ale które z nich naprawdę działają, a które są przereklamowane? W tym artykule omawiamy najskuteczniejsze zioła na menopauzę – na podstawie badań naukowych i opinii ekspertów.

Czy zioła mogą zastąpić HTZ?

Zioła nie są odpowiednikami HTZ – nie zawierają ludzkich hormonów. Jednak wiele z nich wykazuje działanie estrogennopodobne, uspokajające, adaptogenne lub tonizujące, co może łagodzić objawy klimakterium.

Ich skuteczność zależy od:

• rodzaju objawów (np. uderzenia gorąca vs. bezsenność),
• stopnia nasilenia zmian hormonalnych,
• czasu i regularności stosowania,
• indywidualnych cech organizmu.

Niektóre zioła mogą być szczególnie przydatne w łagodnej i umiarkowanej postaci objawów menopauzy, zwłaszcza w okresie perimenopauzy.

Najlepsze zioła na menopauzę – przegląd naukowy

1. Pluskwica groniasta (Cimicifuga racemosa)

Działanie: łagodzenie uderzeń gorąca, nadmiernego pocenia, drażliwości, bezsenności
Mechanizm: prawdopodobnie wpływ na receptory serotoninowe i dopaminowe⁽¹⁾
Dowody naukowe: Metaanaliza Cochrane potwierdziła skuteczność w łagodzeniu objawów menopauzy bez działania estrogennego⁽²⁾
Dawkowanie: 40–80 mg dziennie w postaci ekstraktu standaryzowanego
Uwaga: nie stosować u kobiet z chorobami wątroby

2. Czerwona koniczyna (Trifolium pratense)

Działanie: redukcja uderzeń gorąca, poprawa gęstości kości i lipidogramu
Mechanizm: zawiera izoflawony – fitoestrogeny (genisteina, daidzeina)⁽³⁾
Dowody naukowe: niektóre badania potwierdzają zmniejszenie objawów nawet o 30% po 12 tygodniach stosowania⁽⁴⁾
Dawkowanie: 40–80 mg izoflawonów dziennie
Uwaga: ostrożnie u kobiet z chorobami nowotworowymi hormonozależnymi

3. Niepokalanek pospolity (Vitex agnus-castus)

Działanie: regulacja cyklu miesiączkowego, poprawa nastroju, zmniejszenie mastalgii
Mechanizm: wpływ na przysadkę mózgową i poziom prolaktyny
Dowody naukowe: skuteczny w perimenopauzie oraz przy zespole napięcia przedmiesiączkowego⁽⁵⁾
Dawkowanie: 20–40 mg dziennie ekstraktu z owoców
Uwaga: efekt zauważalny dopiero po kilku tygodniach stosowania

4. Maca (Lepidium meyenii)

Działanie: zwiększenie energii, poprawa libido, nastrój, wytrzymałość psychiczna
Mechanizm: adaptogen, wpływa na oś podwzgórze–przysadka–nadnercza, nie działa bezpośrednio na estrogeny⁽⁶⁾
Dowody naukowe: poprawa samopoczucia i libido u kobiet po menopauzie⁽⁷⁾
Dawkowanie: 1,5–3 g sproszkowanego korzenia dziennie
Uwaga: brak działań niepożądanych przy krótkoterminowym stosowaniu

5. Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum)

Działanie: łagodzenie depresji, lęku, drażliwości
Mechanizm: hamowanie wychwytu serotoniny, dopaminy, noradrenaliny⁽⁸⁾
Dowody naukowe: skuteczność porównywalna z łagodnymi lekami przeciwdepresyjnymi⁽⁹⁾
Dawkowanie: 300 mg ekstraktu standaryzowanego 2–3x dziennie
Uwaga: silne interakcje z lekami (np. antykoncepcją, lekami nasercowymi)

Inne zioła wspomagające w menopauzie

• Szałwia: zmniejsza pocenie i uderzenia gorąca
• Melisa, waleriana, passiflora: działanie uspokajające, poprawa jakości snu
• Żeń-szeń: poprawa energii i libido (uwaga na nadciśnienie)
• Ashwagandha: adaptogen wspierający odporność na stres i lęk

Czy można łączyć zioła ze sobą?

Tak – pod warunkiem, że nie wchodzą w interakcje i są stosowane zgodnie z zaleceniami. Wiele preparatów łączy np. pluskwicę z melisą, koniczynę z witaminą D, czy niepokalanek z B6.

Przykład gotowych kombinacji:

• Pluskwica + melisa + magnez (na uderzenia i sen)
• Czerwona koniczyna + wapń + witamina D (na kości i objawy naczynioruchowe)

Kiedy zioła nie są wskazane?

• U kobiet po przebytym raku piersi lub endometrium (fitoestrogeny – tylko po konsultacji z lekarzem)
• Przy chorobach wątroby (np. pluskwica)
• W połączeniu z lekami antydepresyjnymi, nasercowymi, antykoncepcyjnymi (np. dziurawiec)

Podsumowanie

Zioła na menopauzę mogą być skutecznym i bezpiecznym wsparciem, zwłaszcza dla kobiet, które preferują podejście naturalne lub nie mogą stosować HTZ. Kluczem jest dobór odpowiednich roślin do objawów, cierpliwość i konsekwencja. Warto wybierać preparaty standaryzowane i zawsze skonsultować się z lekarzem lub fitoterapeutą, szczególnie w przypadku chorób przewlekłych lub przyjmowania leków.

Przypisy

• Wuttke W et al. Cimicifuga racemosa extract for treating climacteric complaints. Planta Med. 2003.
• Leach MJ, Moore V. Black cohosh (Cimicifuga spp.) for menopausal symptoms. Cochrane Database Syst Rev. 2012.
• Baber RJ et al. Isoflavones for menopausal symptoms. Climacteric. 2011.
• Atkinson C et al. The effects of red clover isoflavones on menopausal symptoms. BJOG. 2004.
• van Die MD et al. Vitex agnus-castus extracts for female reproductive disorders. Planta Med. 2013.
• Brooks NA et al. Beneficial effects of Lepidium meyenii (Maca) on psychological symptoms in postmenopausal women. Menopause. 2008.
• Gonzales GF. Biological effects of Lepidium meyenii. Evid Based Complement Alternat Med. 2012.
• Linde K et al. St John’s wort for depression. Cochrane Database Syst Rev. 2008.
• Rahimi R et al. Hypericum perforatum in the treatment of depression. Phytomedicine. 2009.