Menopauza chirurgiczna to stan, w którym menopauza zostaje wywołana sztucznie — najczęściej w wyniku usunięcia jajników. W przeciwieństwie do naturalnej menopauzy, proces ten zachodzi nagłe i gwałtownie, a objawy hormonalne pojawiają się często natychmiast po zabiegu. Taka sytuacja wymaga innego podejścia do leczenia i wsparcia niż menopauza naturalna. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest menopauza chirurgiczna, kiedy się pojawia, jakie niesie skutki i jak sobie z nimi radzić.
Co to jest menopauza chirurgiczna?
Menopauza chirurgiczna następuje po usunięciu obu jajników (tzw. obustronna owariektomia), niezależnie od wieku kobiety. Może wystąpić także po usunięciu macicy (histerektomia), jeśli jajniki są również usunięte lub przestają funkcjonować prawidłowo w wyniku operacji. Często przeprowadzana jest przy:
- nowotworach jajników, macicy lub szyjki macicy
- endometriozie opornej na leczenie
- torbielach jajników lub mięśniakach
- profilaktycznie u kobiet z mutacjami BRCA1/BRCA2 (wysokie ryzyko raka jajnika i piersi)
Skutek: gwałtowne przerwanie produkcji estrogenów i progesteronu – bez okresu przejściowego, jaki występuje w menopauzie naturalnej⁽¹⁾.
Objawy menopauzy chirurgicznej
Objawy pojawiają się zwykle w ciągu kilku dni od operacji i mogą być intensywniejsze niż w naturalnej menopauzie:
- nagłe, silne uderzenia gorąca i poty nocne
- suchość pochwy, spadek libido, ból przy współżyciu
- wahania nastroju, drażliwość, lęk, depresja
- problemy ze snem i koncentracją
- bóle stawów, zmęczenie
- szybki spadek gęstości kości i ryzyko osteoporozy
- wzrost ryzyka chorób serca i metabolicznych⁽²⁾
Im młodsza kobieta, tym większe ryzyko powikłań związanych z niedoborem hormonów – szczególnie jeśli nie zostanie wdrożone odpowiednie leczenie.
Leczenie i wsparcie po menopauzie chirurgicznej
1. Hormonalna terapia zastępcza (HTZ)
HTZ jest standardem opieki u młodszych kobiet po usunięciu jajników, o ile nie istnieją przeciwwskazania onkologiczne.
- powinna być wdrożona jak najszybciej po operacji
- zazwyczaj stosuje się estrogeny + progesteron (jeśli macica została zachowana)
- u kobiet po histerektomii można podawać same estrogeny
- celem jest nie tylko łagodzenie objawów, ale ochrona układu sercowego, kostnego i nerwowego⁽³⁾
2. Leki i terapie wspomagające
- miejscowe estrogeny dopochwowe (na suchość i infekcje)
- leki przeciwdepresyjne (SSRI/SNRI) – przy ciężkich zaburzeniach nastroju
- suplementy wapnia, witaminy D i omega-3
- fizjoterapia uroginekologiczna (profilaktyka nietrzymania moczu)
3. Wsparcie psychologiczne
Dla wielu kobiet nagła menopauza to trudne doświadczenie psychiczne – związane z utratą płodności, kobiecości, strachem przed chorobą nowotworową. Wskazane jest:
- wsparcie terapeutyczne
- udział w grupach wsparcia dla kobiet po owariektomii
- edukacja i rozmowy z lekarzem, partnerem, rodziną
Życie po menopauzie chirurgicznej
Choć menopauza chirurgiczna może wydawać się dramatyczna, wczesne wdrożenie leczenia i zmiana stylu życia pozwalają zachować wysoką jakość życia. Kluczowe są:
- regularna aktywność fizyczna (siłowa i aerobowa)
- dieta przeciwzapalna i bogata w wapń
- unikanie tytoniu i nadmiaru alkoholu
- regularne badania kontrolne (kości, serce, hormony)
U kobiet z mutacjami BRCA decyzja o usunięciu jajników jest trudna, ale znacząco zmniejsza ryzyko raka jajnika i piersi – nie oznacza końca życia, lecz nowy etap, który można przejść świadomie i bezpiecznie⁽⁴⁾.
Podsumowanie
Menopauza chirurgiczna to intensywne doświadczenie fizjologiczne i emocjonalne, które wymaga szczególnego podejścia. Odpowiednia terapia hormonalna, wsparcie psychiczne i zmiana stylu życia pozwalają złagodzić objawy i zapobiec długofalowym skutkom zdrowotnym. Kluczem jest szybka diagnoza, indywidualna opieka i otwartość na pomoc – zarówno lekarską, jak i emocjonalną.
Przypisy
- Rocca WA et al. Long-term effects of bilateral oophorectomy on brain aging and Alzheimer’s disease risk. JAMA Neurol. 2014.
- Parker WH et al. Oophorectomy versus ovarian conservation with hysterectomy: effect on long-term health. Obstet Gynecol. 2009.
- L’Hermite M. Bioidentical menopausal hormone therapy: registered hormones (nonoral estradiol ± progesterone) are optimal. Climacteric. 2017.
- Rebbeck TR et al. Prophylactic oophorectomy in women with BRCA1 or BRCA2 mutations. N Engl J Med. 2002.